ORTAKLIK KURMAK

*İKİ ORTAK BİRBİRLERİNE HIYANET ETMEDİKLERİ SÜRECE, ÜÇÜNCÜSÜ BENİM.

(HADİS-İ KUDSİ)

İslâm’a göre iki ve daha çok kişi arasında gelir elde etmek amacıyla meşrû bir iş üzerinde ortaklık kurulabilir. Arapça şirket kelimesi iki sermayeden birini diğerine birbirinden ayrılmayacak şekilde karıştırmak demektir. Bir fıkıh terimi olarak şirket, iki ve daha çok kimsenin ortak iş veya ticaret yaparak elde edecekleri kârı paylaşmaları ve ortaya çıkabilecek zarara da katlanmaları şartıyla kurdukları ortaklık, anlamına gelir.

Kur’an-ı Kerim’de ortaklar kendi aralarında dürüst davranmaya çağrılır:

... وَإِنَّ كَثِيرًا مِّنْ الْخُلَطَاء لَيَبْغِي بَعْضُهُمْ عَلَى بَعْضٍ إِلَّا الَّذِينَ آمَنُوا وَعَمِلُوا الصَّالِحَاتِ وَقَلِيلٌ مَّا هُمْ ... {24}

...Doğrusu, ortakların çoğu, birbirlerinin haklarına tecavüz ederler. İş işleyenler bunun dışındadır ki, sayıları da ne kadar azdır... (Sad, 24)

Başka bir ayette ana bir kardeşlerin miras hisseleri belirtilirken, Onlar üçte birde ortaktırlar. (Nisa, 12) buyurulur.

Ebu Hureyre’nin naklettiği kudsi bir hadiste şöyle buyurulur:

İki ortak birbirlerine hıyanet etmedikleri sürece, üçüncüsü benim. Eğer onlar birbirlerine hıyanet ederlerse, ben aralarından çekilirim. (Ebû Dâvud, Büyu 26) Başka bir hadis de şöyledir:

Allah’ın kudret eli, ortaklar birbirlerine hıyanet etmedikleri sürece, onların üzerindedir. (İbn Kudame, el-Muğni, V, 1)

İslâm’da şirketler genel olarak mülk ve akit ortaklığı olmak üzere ikiye ayrılır.

1)Mülk ortaklığı: İki ve daha çok kişinin şirket akdi olmaksızın bir eşyayı birlikte mülk olarak edinmeleri sonucunda meydana gelen bir ortaklık türüdür. İki kişi bir şeyi birlikte satın alırsa veya her ikisine birlikte bir şey hibe edilirse bu tür ortaklık söz konusudur. Meselâ iki kişi bir arsa satın alsalar veya bir arsaya birlikte mirasçı olsalar, bu ikisi arasında ortak olan arsa mülk şirketi olur.

Mülk ortaklığının hükmü: Ortaklardan herbiri diğer ortağın payında yabancı hükmündedir. Bu yüzden onun payında ortağının izni olmadıkça tasarrufta bulunması caiz olmaz. Çünkü burada bir ortağın, diğerinin payında tasarruf velayeti bulunmamaktadır.

2)Akit ortaklığı: İki ve daha çok kişinin bir malda ve kârında ortak olmak üzere yaptıkları sözleşmeden ibarettir. Akit ortaklığı sermaye, iş ve kredi (vücuh) ortaklığı olmak üzere üçe ayrılır.

a)Sermaye ortaklığı: Ortaklar belli miktarda sermaye koyarak, bununla yapacakları ticaretten elde edecekleri kârı paylaşmak üzere sermaye ortaklığı kurulabilir.

b)İş ortaklığı: Ortaklar mal yerine, san’at ve mesleklerini ortaya koyarak, birlikte iş alabilir, ortak taahhütlerde bulunabilir. Elde edecekleri kârı da anlaşma esaslarına göre paylaşırlar.

c)Kredi ve itibar ortaklığı: İki ve daha çok kişi, sermayesiz, yalnız kredileriyle, yani ödünç para kullanarak ya da veresiye mal alıp satmak suretiyle kâr elde etmek ve bunu aralarında paylaşmak üzere ortaklık kurabilirler.

Bu şirket çeşitleri müfavaza, inan, mudarabe, müzaraa ve müsâkât ortaklıkları olarak çeşitli isimler altında kurulabilir.